TIVA HMETE NANTI MAW CU! SIBAWI TENIH THEIH LO MI THI PHUN (1) NGEI MI KANSI!BIA UM SUAL AH TIAH PU S. VAN HRE KA HUNG I RAWI.Kei cu Chin Pupa I tefa kasi. Chin Nupa in Hrin mi kasi. Chin rawl le tidin mi kasi. Chinram Partizu in cawm mi kasi. Chin Nunphung in a ṭhangmi kasi. Chin holh a holhmi kasi. Chin muikenmi, chin thinlung kenmi le chin thlau rau ngei kasi. Chinram tiva, cerhti, le tizu ngacel in dam termi kasi. Chinram ah ka nung bantukin chinram ah ka thi lai. Chin miphun cu ka miphun, chin nunphung cu ka nunphung, chin holh cu ka holh,Chin Caa cu ka Caa, Chinram cu karam, chin khuacu kakhua, Chin ruun Inn cu runrep lo ka Inn, Chin tlaitlang cu ka tlaitlang, Chin zalam cu ka tlawnlennak, chin leng le val cu ka unau. Cucaah Chin Party cu ka Party. Ahohmanh fial mi kasi lo. Keimah tein ka duhthim mi asi. Thih ah thi hnawh phu party, Nun ah nunhnawh phu party, Tei ah tei hnawh phu party, sungh ah sung hnawh phu party ah ka um. Cucaah ningzah le zahpi cu chim hlah, kaa uan thlar tuk fawm cu. Chin Miphun le Chin party cu ka bia le ka hla siseh law, ka Nunnak le ka saduthah si ko seh.
Vawlei cung mifim thiam sang Scientists hna le sibawi te nih an hmuh khawh rih lo I an theih khawh rih lo mi thi phunkhat aum. An theih mi cu A,B,AB,O hna thi phun (4) hi ansi. Sihmansehlaw kei cu Chinthi timi phun khat ahlei in ka ngei rih. Aphun (5)nk thi phun hi ka ngei chih caah midang nak in ka thi phun (1) atam deuh. Nannih te thi phun (4) lawng hlah maw nan ngei. Cucaah kei le ka Inn chungkhar Chin Party lawng kan tanh cang lai tiah Gerizim tlang le Scheme – Sikhem khualipi in tlang ka au ko hi. Na ka huat zong le zeiti awk tha, kasi ning, Ka thahri, ka thisen, ka thin lung, kataksale kannun nak asi I ka thi pei sifawm cu! Kri thlarau khawh in Chin thlarau lawng ka ngei I nanmah bantuk in thlarau dang ka ngei tilo cu ta!TIVA PI KONG AH BIA LEH NAK: Keimah pom mi le phung asi lo. An bia ning in ka leh mi hna asi tihi sual thupha ka cuai ta. Lairam ah TIVA pi hi (2) kan ngei. Tio le Bawinu va an si. Thanltang peng Bungtlang khua taw an I ton hnu ah TIPI ti asi. Nan bia bang in TIVA pi nansi ahcun TIO maw asilo le Bawinuva Pakhatkhat nan si ahau. Hi TIVA pi (2) Tipi ah aaton bantuk in NLD le USDP zong Ralkap ah an I tawn ve. A banbawk le matak khi si ko.
Zeihmanh a hlei lo. USDP tu cu Bawinu va bang in dai tein an luang I NLD cu TIO bantuk in a lamthluan cianh tak tak in an luang ve kan ti lai cu. Zei caah tiah Ralkap he reconciliation I remh ṭhannak USA a pek tuk nak ah Tlangcung mi case le Democracy phu case kha hnu a chit diam caah a hma a kal khawh lo. Usa pek can a ngei lo kan ti lai cu. Acu chinchap ah Uktu cheu khat le Zipeng, Vuanthawk cheu khat nih cirik bang in rampi cu an ei hmur rih. Rampumpi Thohhlanzi ngei ko ṭung I Komiti angei rih mi nih hin rian a ṭuan khawh lo. Rian a tei lo. Rian hma akal lo ti hi a fian tertuk. Zeitindah ram cu a ṭhancho khe lai. Remnak cu zeitindah um khawh khe lai. Uk Sang milem nih le Pine kip ah piatana tawm tawm he. Time management le strategic planning ahcun zero bak khi nansi ko. Nihin vawlei pi nih KAWLRAM ahcun politic force phun (3) aum. Tlangcung mi (Politic force ṭhawncembik), Ralkap le Democracy phu ti asi. Hi phun (3) remh tein cabuai ah bia an I ruah kho i khua ansa ṭi khawh hnu lawng ah ram nuam le ramrum ah an I chuah lai ti asi. Hi phun (3) hna hi an bawhcio mi asi. Cucaah miphun party hi miphun dang politician zong nih thazang anpek mi an zoh thla mi asi. An upat fawn. An upat caah pei Kanpu Lian Hmung SK zong Martin Luther King Award a hmuh fawm cuh. Cu ah nan nih NLD kan pa le nih tiva te nan ti cu vawlei Politicians he cun dangsup. Vawlei pi hmanh nih a upat mi Miphun party kha tiva te ha tahchun cu lam nai tuk ah mit au le hmuh kha asi. Update lo tuk zong asi fawn. (Chirchan: Chin Politic le Vawlei kong hlat ah Belgium pa pakaht zong Ph.D lading in research arak tuah ve kha. Interview a ka tuah I anram ah aa phawrh).
HLANLIO PIPU BANTUK IN AN LUNG PUT A PIPA KHAWH LO: (Tuanbia hman – Mirang nih Ukchan ah Kei Kapu le cu Hakha khua ah Hlutdaw meeting an rak kai tawn. Cu lio ah Ka Pu cu kan khua a hlat tuk caah arak tlai. Vuanthawk Heanve (He Nif tiah relding) nih a nih a tlung lo ahcun meeting kan thawk kho lo a ti hna. Arak phan in Vuanthok Heanve nih ziah na tlai ati ruang ah a thin ahung I hitin hin a leh I atuah to ve. A nangmah zawngkeng le zawnrang, phun thian lo fa, ka ram cia a ka chut pa nih maw KEI mah hlawndawhthang cu na ka tive ati. Zureu hrai khat (Naa ki khat- hrai um lo caah Naaki kha hrai can ah) aa coh colh. Van ah meithal puak. Vawhla athlawr I tikawr a hmawm hnu ah meeting chung ah a lut I mirang bawi le ralkap pawl nih zeihmanh an ti ngam lo. Mirang bawipa kha ka thah rih lai. Sahrang phun ka tlincang. Mirang lu aaduh rih ati caah an I that tak tak sual lai tiah Khuahlun um Ka Ni nih a Inn ah a hruai hna ti asi.
NLD UPA NIH CHEK TA LOCUN HLUTDAW AH CHIMPHUAN KHAWH ASILO. Nannih cu mirang chimh hlah. Kawl nu kawl pa hmanh pelts hman nan el ngam lo Khah. Aduh mi poah pei miphun hna zawmtaih nak bia chimh tiang in nan zumh kha. Dr. Thet Thet Khine nih achim phuan cang ko kha. Cun NLD Palai pakhat zong hlutdaw meeting I bia a chimh cuahmah lio ah ṭhu tuah na chimh mi hi NLD upa le hruai tu pawl duh ning in asilo.Amah zawng a ṭhu diam ve khah. Ziah mithi ka pu le nan tluk ṭung hna lo. Cathiam sang lawng nih. Ka pu le hi Laizo caa tang li awn lawng an si ko ttung. A cu maw saram bang ee cu ee kha ee nan hei ti ve. Ningzak in. Hihi miphun mual nan kan pho hlei ah chin identity le value man nan tlak tertuk. Hi hi chin phung cun I muikhumh le I thlathloh ding asi nain. Mi hmaikhap loin leng chuah ngam ding hman asilo. Nangnih cu vancung SPH fa upa bik phun im nan au khuang rih. Cuchin chap ah miphun party cu tiva te nan hei kanti rih. Ka U pa pakhat nih puan tawm piak u law Irrawady tiva pawng ah va hlonh u ati cang kha. Mah miphun nan nauta caah hitin nantuh mi nan zuun nak asi. Nan lungfim cikcek cang uh. Mah miphun pi hmanh tiva te tiah athlak ngam mi nih ziah hi kong hi mipi sin ah ṭial in nan phuan ngam lo ee. Kawl cu I sawm rih u cah. In phisin pi hnaseh. Mah miphun hman zei arel lo mi midang miphun nih zeitindah lungtak in ankan zumh lai na ti khawh. Persia le Greek ral lio tisa phauh mi pa nan hluan sual lai. Ngaithiam rak kan hal u. Na kan hal duh lo le nanchimh man le nan tuah ser nak man cu Chinram vawlei nih biaceih te ko seh.
CHIN PARTY CU MI NAUTA MAW KANSI. ZIAH HI TLUK IN NAN KAN ZAWM TAI EE.Human Rights le UNDRIP (timi United Nation Declaration On Rights Of Indigenous People ahcun miphun pakhat asimi cu: Colony chan hlan in Pupa ram angei lai, Nunphung angei lai. Caaholh a ngei lai. Uktu a ngei lai. Phun a ngei lai ti asi. Nihin vawlei cung nunphung 90% hi Tlangcung mi hna nih anngei mi asi. Hi hna hi Politic in maw, Uknak le pennak in maw, Ramkhel in maw, nan hnursuan hna ahcun vawlei cung thilmansung nan thlau cikcek asi tiah UN pi nih a phuang I Upadi le law in a dirhkam mi asi. Cucu KAWL zong nih ka dirh pi lai tian sen athuh ve. KAWL nih timi khi ruat ve tuah. Zei miphun KAWL ti hlei in adang an ngei tilo. Kan nih CHIN mi cu Zei miphun CHIN, Zeiphun,Zathang, Kheng Lawt, Cinzah, Hlawnching, tbk in kan ngei rih. A cu maw, kapa le tiva te tiah KAWL nak in miphun niam deuh in zoh nan kan langh ee. A si te dawkaw nan si lo hi aa. Khoi tiva te ti tu kan pa le NLD pawl, HR le UNDRIP kong le adang federal kong ah nan thawng adai nagi ko ṭung. TIVA te nanti mi kha UN pi pomh ning nak in dawkaw miphun sinak ah kan rum I kan tling khitkhet deuh. Tlangcung mi hna ukphung le nunphung caaholh usa pek lo in Democracy dik le a tlingmi asi khawh lo tiah Vawlei pi le a mifim hna nih an pom mi asi. Khoi nan nih kan pa le hi kong ah nan keneh a um ṭung lo pelte hmanh. Federal phung hi, hi rights ah hin THLARAU le Taksa bang ṭhen khawh lo in aa sen chih mi asi. Kapa le aruang ka theih cang.
NLD policy ah hi hi aa tlum lo asi ko lo maw. Center party policy ah hibantuk rights le Federal phung cu um rai asi lo cu teh. A um nan ti hman ah ngakchia thanthling nan kan liak ter asi ko. Nan KAWL Party policy kha usa pek ṭuan hnu lawng ah Federal phung cu ceih asi lai I a tu kannun nak nih a zawh ti lai lo. Vanram kan phan ah maw van in federal nan rak au te lai. Aphung asi lo. Kapa le nan lung fim can a cu cang. Biachim I ralrin can acu cang.KUZALE LAWNG PEI NANSI KO CU. Kawl Party um a ṭhat lo nak cu Palai dirhmun in siloin Kuzale lawng in rian tuan asi. Cung lei lawng chimh ta lengmang asi. (tch: Hakha Hmun hrawk lio ah Media lut nak nawl an pe hmasa hna. An kal tiak ah cung lei nih an duh lo ti asi ko khah). Tulio uknak le cozah governing flow chart cu Baptist hruai ning hmanh atluk lo. Baptist Krifa hi NLD le kawl cozah nakin kum 50 -100 in an advance deuh. Cucaah nan kal nak poah ah I chuih palh a um ti nak hnga lo Baptist Kri upa le pastorte sin ah tindan va kai hmasa uh law a tha lai. Cuhnu ah TIVA te tiah miphun mual le identity nan zorh te mi ngai thiam rak kan hal u.
Biatlangkom: Cu caah TIVA te tiah a chim tu NLD upa pawl siseh, adang Chinram hruai tu hna zong siseh, USDP cu ralkap e tiah tamtuk in chim ti hlah sih. Nan in tonnak a khat ko. Arsa ei ṭi nan si cu kan I ti ngam hna lo. Nain Arsa ei ṭi nan lawh ngai. Nan pa (2) Tipi ah I ton bantuk in ralkap ah nan I ton ko. Cu cu na lehkhan lo ahcun Upadi rem na ti mi hi lih silo in hrakhrawk deuh asilai. Zeicaah tiah ralkap tel loin Upadi na remh khohrim lo caah. Sayaci Hniar Uk bantuk khan na time line ah ralkap daw u tiah thla mei ko u. Chin party ah cu pa cu a sual tuk ee, Mi ṭhalo asi ee, luthum ee nan kan ti rih hoi kha mu. Ziah Ralkap an lungtluang seh tiah Hlutdaw Chairman le Vuanci hna pek lei nan si kha. Kan Pu Hen zong ralkap hip kho ding in tiah VP an pek ko ṭung. Zeihme ralkap kan doh ti phun in nan um. Kha si ne le Chin Biaceih ning in kasual lo tiah vawlei hang teh nan ding ngam lai maw. A suallo nih chep hmasa seh ti si seh law na cheh ngam tak lai maw Chin party le fans pawl hi. Mipipa bantukin le hruaitu bantuk in biachim ding ah kan sawm hna. Ram Ui bantuk bia chim cio ti hla sih. Pawpi aw thla cang u. Sahngar le Ceihngia bantuk au khuang ti hla sih. Tilim Lungput ngei cang sih. Manthan le kapiah lung put hi thlau in kal tak cang hna sih. Dawt nak le Zawn ruah nak tampi he Saya Pa Rung. Cikkhat Kawl nelrawn in.
Credit:Saya Rung Kaw